Termin medyczny określający sytuację , w której chory przyjmuje więcej niż kilka leków jednocześnie. Polipragmazja jest terapia wielolekową, podobnie jak politerapia ale różnica polega na tym iż politerapia jest metodą właściwego stosowania leczenia (najczęściej pod kontrolą lekarz) a polipragmazja to najczęściej stosowanie leków które nie uzupełniają i nie wzmacniają efektu terapeutycznego a zwiększają ryzyko działań niepożądanych (zażywanie wielu leków jednocześnie dostępnych bez recepty). Do głównych przyczyn występowania polipragmazji i jej negatywnych skutków zaliczyć można:
- wielochorobowość (jednoczesne występowanie kilku jednostek chorobowych),- stosowanie leków dostępnych bez recepty i\lub suplementów diety bez wyraźnej potrzeby i bez znajomości interakcji z innymi przyjmowanymi środkami farmakologicznymi, -terapię prowadzoną przez kilku specjalistów którzy nie mają informacji o stosowanych przez pacjenta leków,
- leczenie farmakologiczne objawów bez dokładnej znajomości przyczyny ich wystąpienia.
Polipragmazja jest zjawiskiem częstszym w geriatrii ze względu na dużą częstość występowania kilku chorób oraz zwiększone ryzyko powstania niekorzystnych interakcji w związku z wolniejszym metabolizmem przyjmowanych leków.
Zapobieganie, to przede wszystkim współpraca lekarza z pacjentem (lub rodziną pacjenta):
W gestii pacjenta jest:
- warto przygotować spis zażywanych leków i suplementów diety
- spis stosowanych leków należy zawsze przedstawić lekarzowi zarówno rodzinnemu jak i specjaliście
- nie należy zażywać leków bez wyraźnej konieczności
- nie stosować leków polecanych przez rodzinę, znajomych lub reklamę, bez konsultacji z lekarzem
W gestii lekarza:
- przepisywanie leków lub środków farmakologicznych z uwzględnieniem wystąpienia interakcji lud działań niepożądanych
- ocena sprawności psycho-fizycznej pacjenta
- ocena czy farmakoterapia jest w ogóle potrzebna
- stosowanie niezbędnych leków
- ostrożne dawkowanie leków
- monitorowanie skutków prowadzonej terapii
Przykłady najczęstszych polipragmazji:
- stosowanie dwóch NLPZ ( ibuprofen i ketoprofen)- brak wzmocnienia działania przeciwbólowego i przeciwzapalnego ale zwiększone ryzyko powstania działań niepożądanych ze strony przewodu pokarmowego, układu krążenia, wątroby i nerek
- leczenie opioidowymi lekami przeciwbólowymi np. tramadol i ostropest plamisty
- kojarzenie słabych i silnych opioidów
- nie należy stosować doustnie ketoprofenu z metoklopramidem ze względu na ograniczone działanie przeciwbólowego ketprofenu, ibuprofen może podnosić stężenie baklofenu w surowicy co może spowodować wystąpienia działań niepożądanych
- flukonazol (lek przeciwgrzybiczny) podnosi stężenie celekoksybu (lek przeciwzapalny)
- inhibitory pompy protonowej ( np.popularne IPP)pogarszają wchłanianie z przewodu pokarmowego innych preparatów np. jonów żelaza, wapnia, magnezu lub bifosfonianów -leków pobieranych w terapii osteoporozy
- stosowanie popularnego paracetamolu z acenokumarolem powoduje wzrost ryzyka krwawień
- produkt spożywcze wpływające na działanie (zwiększające) warfaryny (lek przeciwzakrzepowy): mango, czosnek, sok grejpfrutowy, alkohol etylowy, ryby
To tylko niektóre z przykładów interakcji między przyjmowanymi lekami, dlatego tak ważne jest poinformowanie lekarza o wszystkich lekach jakie pacjent pobiera
Jeśli chodzi o leki przy których należy być ostrożnym to:
- insuliny- podczas aktywności fizycznej zmienia się zapotrzebowanie organizmu na insulinę i trzeba zmodyfikować dawki
- leki przeciwzakrzepowe- gdy pacjent zaobserwuje dużą ilość siniaków, krwawienie z nosa wskazana konsultacja
- leki hipotensyjne, które mogą spowodować spadek ciśnienia tętniczego (alfa-adrenolityki, diuretyki)
- leki uspokajające, obniżające napięcie mięśniowe
_____
Marta Grabara
lekarz specjalista rehabilitacji medycznej, w 1999 ukończenie Akademii Medycznej w Łodzi, 2007 uzyskanie tytułu specjalisty rehabilitacji medycznej. Od 2001 pracuję w oddziale Rehabilitacji Neurologicznej jako starszy asystent a w latach 2015-2021 jako kierownik, współpraca z Centrum Pomocy Dziecku Niepełnosprawnemu i Stowarzyszenie Częstochowskie Amazonki, 2020/2021 studia podyplomowe 'Medycyna Bólu” na Uniwersytecie Jagiellońskim, ukończonych wiele kursów z zakresu diagnostyki i różnych terapii w rehabilitacji